Εκλεκτικές συγγένειες

Καμύ-Νοστογιέφσκι.
Ο γαλλοαλγερινός έμαθε πολλά από τον Ρώσο και κυρίως τον τρόπο να θέτει ηθικά διλήμματα στους ήρωές του με τραγικό αντίκτυπο. Ο Καμύ δεν ήταν Ντοστογιέφσκι -ποιος είναι άλλωστε;- είχε όμως την ευφυΐα να δανειστεί τόσα στοιχεία όσα χρειαζόταν για να οικοδομήσει το δικό του έργο.
Το καταλαβαίνει κανείς όταν διαβάσει τον "Ηλίθιο" το καταλαβαίνει επίσης όταν δει με πόση ευλάβεια διασκεύασε ο Καμύ τους "Δαιμονισμένους" για το θέατρο...

Χωρίς τον Μπαλζάκ ο Προυστ θα είχε γράψει ένα φιλοσοφικό ημερολόγιο. Ο «Χοντρός» μας έμαθε ότι το μυθιστόρημα δεν είναι μια απλή ιστορία αλλά ένα σύνθετο κατασκεύασμα στο οποίο έχουν μερτικό η Ιστορία, η πολιτική, η φιλοσοφία, η τέχνη, η καθημερινότητα, ο έρωτας.

Η μυθολογία του "Χαμένου Χρόνου" είναι διάστικτη από λογοτεχνική κριτική, από ψυχολογικές παρατηρήσεις υψηλής ποιότητας κι από αισθητικά σχόλια κάθε λογής.Χωρίς τον Προυστ, ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, ο κορυφαίος ίσως στοχαστής του εικοστού αιώνα, δεν θα μας πρόσφερε το απαράμιλλο δοκιμιακό του έργο. Διαβάζοντας κανείς τα κείμενά του νομίζει πως έχει να κάνει με προυστική αφήγηση αφυδατωμένη από γεγονότα και χαρακτήρες. Στις" Ημερολογιακές του Σημειώσεις" πάντως μας έδωσε αριστουργηματικά δείγματα για όσους θέλουν να καταλάβουν πώς γράφεται η μεγάλη λογοτεχνία...

Χάιντεγκερ-Σαρτρ-Μαρκούζε

Ο αχανής φιλοσοφικός νους που ακούει στο όνομα Μάρτιν Χάιντεγκερ δεν έχει μέχρι σήμερα αποδελτιωθεί. Οι εξήντα τόμοι στους οποίους εκτείνεται ο Χαϊντεγκεριανός λόγος παραμένουν στο μεγαλύτερο μέρος τους αδημοσίευτοι και ανεπαρκώς σχολιασμένοι. Όμως ο Χάιντεγκερ θα ήταν ο μεγαλύτερος στοχαστής του εικοστού αιώνα ακόμα κι αν είχε συγγράψει μονάχα το μνημειώδες «Είναι και Χρόνος». Κάποιοι βέβαια ασχολούνται ακόμη με το ακανθώδες ζήτημα της γειτνίασης του Γερμανού φιλοσόφου με τον ναζισμό. Εξάλλου οι κατ’ επάγγελμα φιλόσοφοι αποσιωπούν ή αμφισβητούν συστηματικά τη σημασία του έργου του. Ας είναι… Υπάρχουν ευτυχώς και κάποιοι που υποβαθμίζουν τον Σαρτρ σε απλό σχολιαστή του Χάιντεγκερ, ενώ αναγνωρίζουν την επίδραση της σκέψης του στα πιο ριζοσπαστικά αναγνώσματα του εικοστού αιώνα όπως, για παράδειγμα, στο Μονοδιάστατο Άνθρωπο του Μαρκούζε.

                                                                                                                   

                                                                                                                Δημήτρης Στεφανάκης