Αυτοσχεδιασμός και αμεριμνησία

Προσωπογραφία του Θερβάντες
φιλοτεχνημένη από τον Χουάν ντε Χουαρέγκι

Είναι το άλφα της μυθιστορηματικής αλφαβήτου: Μιγκέλ ντε Θερβάντες.
Δεν υπήρξε μέλος κανενός λογοτεχνικού ιερατείου αλλά αποδείχθηκε ο Μεσσίας που περίμενε η παγκόσμια λογοτεχνία για να εισέλθει επιτέλους στην εποχή του μυθιστορήματος. Είναι παράξενο αλήθεια πώς μια και μόνη αφηγηματική διάνοια κατάφερε να συμπυκνώσει τη μεγάλη παράδοση της μυθιστορίας παρωδώντας τον κώδικα των ηρωισμών της εποχής και τις αξίες της ιπποσύνης.

Ο δημιουργός του Δον Κιχώτη ανέτρεψε άρδην τα δεδομένα της τέχνης του λόγου αποδεικνύοντας ότι η συγγραφική αμεριμνησία και ο αυτοσχεδιασμός μπορούν υπό όρους να αποτελέσουν τα θεμέλια εργαλεία της αφήγησης. Οι μεγαλοπρεπείς καθεδρικοί του μυθιστορήματος στον δέκατο ένατο αιώνα παρέκαμψαν τη θερβαντική πρακτική.

Ωστόσο η βαθιά ειρωνεία του Θερβάντες με τα εφηβικά της σκιρτήματα πέρασε απευθείας στον εικοστό αιώνα κι ο Δον Κιχώτης του παραμένει μνημείο νεωτερικότητας και αέναου πειραματισμού. Πέραν πάσης αμφιβολίας ο Ισπανός άνοιξε ένα διάλογο με τους επιγόνους του κι απομένει μόνο να βρει, όπως ο Όμηρος, τον δικό του Τζόυς που θα τον αποδομήσει μεγαλοφυώς.

Δημήτρης Στεφανάκης